Vua Clovis I

Theo truyền thuyết, hoàng gia Pháp tiên khởi dụng hoa diên vỹ cho huy hiệu hoàng gia như một biểu tượng tinh nguyên trong việc cải đạo theo Cơ đốc giáo của Vua Clovis I năm 493[5]. Câu chuyện được kể qua rất nhiều hình thức, nhiều trong số đó có liên quan đến việc cải đạo của Vua Clovis, và xác nhận lời tuyên bố của các Hoàng đế Pháp đã được làm lễ xức dầu thánh rằng uy quyền của họ đến trực tiếp từ Thượng đế chứ không phải qua trung gian của Đế vương nào hay Giáo hoàng.

Một vài phiên bản của câu chuyện huyền thoại này đã tăng vẽ bí mật của hoàng gia bằng cách diễn tả một lọ dầu được gởi từ thiên đàng xuống để làm lễ và thánh hoá Clovis trở thành vua[6], có thể là do một chim bồ câu mang đến cho Thánh Remigius. Một phiên bản khác nói đến một hoa huệ xuất hiện tại lễ rửa tội của Clovis như một phần quà chúc phúc từ Đức mẹ Maria Đồng trinh, người thường có liên hệ với các loài hoa[7]. Người vợ xứ Bourgogne của Clovis là Clothilda sau này trở thành Thánh Clothilda thông thường rất nổi bật trong các câu chuyện này. Cũng như chính bà đã khuyến khích chồng bà trở thành một tín đồ Cơ đốc giáo. Sự có mặt của bà đã giúp làm nổi bật tầm quan trọng về việc ủng hộ của vùng Bourgogne-Franche-Comté đối với hoàng gia[8],

Một câu chuyện khác, đặt ít trọng tâm vào Cơ đốc giáo và quyền siêu phàm của các nhà vua Pháp, kể về việc Clovis đặt một bông hoa vào trong chiếc nón sắt của mình ngay khi ông chiến thắng Trận Vouillé và đưa ông đến quyết định chọn hoa diên vỹ làm một biểu tượng hoàng gia[9].

Từ nước Frank đến các vua Pháp

Từ mối liên hệ với Vua Clovis, hoa diên vỹ đã được dùng để biểu trưng cho tất cả các vua Frank Cơ đốc giáo, lừng danh nhất là Vua Charlemagne. Vào thế kỷ 14, các tác giả Pháp đã quả quyết rằng hoàng gia Pháp, được hình thành từ Vương quốc Tây Frank, có thể truy tìm di sản của hoàng gia ngược về phần thưởng siêu phàn mà Clovis đã nhận được đó chính là huy hiệu hoàng gia. Câu chuyện này vẫn còn phổ biến, mặc dù có sự nghi ngờ khởi đầu vào thế kỷ 17 và các học giả hiện đại cho rằng hoa diên vỹ là một biểu tượng tôn giáo trước khi nó trở thành một biểu tượng huy hiệu thật sự[10]. Cùng với hoa huệ thật, nó có mối quan hệ với Đức mẹ Đồng trinh, và trong thế kỷ 12 Louis VI và Louis VII của Pháp bắt đầu sử dụng huy hiệu, thí dụ trên quyền trượng (gậy của nhà vua), để nối kết quyền thống trị của họ với biểu trưng thánh. Louis VII ra lệnh dùng vãi có hoa diên vỹ trong ngày đăng quang của thái tử Philippe năm 1179[11], trong khi bằng chứng thấy được đầu tiên về việc sử dụng hoa diên vỹ như huy hiệu có từ năm 1211: con ấn có hình của vua tương lai Louis VIII và tấm mộc của ông được rắc đầy "hoa"[12]. Cho đến cuối thế kỷ 14 huy hiệu hoàng gia Pháp là Azure semé-de-lys Or (một tấm mộc xanh "có cẩn" hoa diên vỹ vàng), nhưng Charles V của Pháp đổi kiểu từ một kiểu có các hoa diên vỹ rải khắp sang một kiểu có nhóm ba bông hoa diên vỹ vào khoảng năm 1376. Hai huy hiệu này được biết theo biệt ngữ huy hiệu theo thứ tự là Cựu Pháp (France Ancient) và Tân Pháp (France Modern).

Trong thời cai trị của Vua Louis IX (Thánh Louis) ba cánh hoa được cho là để tượng trưng cho đức tin (faith), thông thái và tinh thần hiệp sĩ, và là dấu hiệu che chở của thiên thần ban tặng cho nước Pháp[13]. Suốt thế kỷ kế tiếp, thế kỷ 14, truyền thống về chủ nghĩa tượng trưng Ba Ngôi được thiết lập tại Pháp, và rồi truyền khắp các nơi khác.

Năm 1328, Vua Edward III của Anh thừa kế ngai vàng nước Pháp, và khoảng năm 1340 ông chia huy hiệu Cựu Pháp thành một góc tư cho thích hợp vào với huy hiệu Vương quốc Anh. Sau khi các vua Pháp dùng huy hiệu Tân Pháp, các vua Anh theo gương họ vào năm 1411[14]. Các vương triều Anh (và sau này là Great Britain) tiếp chia huy hiệu Pháp thành một góc tư trong huy hiệu nước Anh cho đến năm 1801, khi George III của Anh từ bỏ tuyên bố chính thức đòi ngai vàng nước Pháp.

Vua Charles VII phong quý tộc cho gia đình của Jeanne d'Arc vào ngày 29 tháng 12 năm 1429 bằng một cấp hạng biểu tượng có thể thừa kế. Phòng hộ tịch (Chamber of Accounts) tại Pháp đăng ký việc bang phong quý tộc cho gia đình vào ngày 20 tháng 1 năm 1430. Việc ban phong này cho phép gia đình của bà đổi họ sang "du Lys".

Huy hiệu Tân Pháp vẫn duy trì là tiêu chuẩn của hoàng gia Pháp, và cùng với nền trắng là quốc kỳ của Pháp cho đến Cách mạng Pháp, khi nó được thay thế bằng cờ ba màu của nước Pháp hiện đại. Hoa diên vỹ được đưa trở vào cờ Pháp vào năm 1814, nhưng lại bị thay thế một lần nữa sau cuộc cách mạng chống Vua Charles X năm 1830. Trong một lần khác thường của các sự kiện sau khi chấm dứt nền Đệ nhị Đế quốc Pháp trong đó một lá cờ rõ ràng đã ảnh hưởng đến tiến trình của lịch sử, Henri, Comte de Chambord, được hứa trao ngôi hoàng đế nước Pháp, nhưng ông chỉ đồng ý với điều kiện là người Pháp từ bỏ cờ ba màu và đưa cờ nền trắng có hoa diên vỹ trở lại[15]. Điều kiện của ông bị bác bỏ và nước Pháp trở thành Đệ tam Cộng hòa Pháp.

Các vương quyền và quốc vương khác của châu Âu

Hoa diên vỹ nổi bật có trong các món đồ trang sức Vương miện Anh và Scotland. Trong huy hiệu Anh, nó được dùng trong nhiều cách khác nhau, và có thể là để đánh dấu chi thứ đứa con trai thứ sáu.

Vòng viền ngoài bằng hoa là phần thiết kế nổi bật của huy hiệu hoàng gia Scotland và cờ từ thời James I của Scotland.

The treasured fleur-de-luce he claims
Hoa diên vỹ quý giá mà ông đã tuyên bố
To wreathe his shield, since royal James
Quấn quanh tấm mộc của ông, từ thời hoàng gia James

–Sir Walter Scott, The Lay of the Last Minstrel[16]

Trong hoa diên vỹ Firenze, các nhị hoa luôn được đặt trong các cánh hoa. Kiểu huy hiệu này thường được biết với tên gọi là "hoa huệ Firenze" (Florentine lily) để phân biệt nó với các kiểu hoa diên vỹ thông thường. Vì là huy hiệu của thành phố nên nó được thấy trong các hình tượng của giám mục Zenobius[2]. Tiền Firenze, đồng fiorino, được trang trí với nó, và nó có ảnh hưởng đến hình dạng và tên của đồng Hungary forint và những loại tiền florin khác. Có vài nơi tại Ý, hoa diên vỹ được dùng trên các thánh miện và huy hiệu của các giáo hoàng.

Hoa diên vỹ cũng là biểu tượng của gia đình Kotromanic, một gia đình cai trị ở Bosna trung đại công nhận Angevin, nơi mà hoa được người ta nghĩ là thuộc nhóm hoa Lilium bosniacum. Nó được dùng như là cờ của Bosna và Hercegovina giữa những năm 1992 và 1998. Các nước khác dùng hoa diên vỹ làm huy hiệu còn có Serbia sau lễ cưới của Stefan Uroš I và công chúa Hélène d'Anjou của Angevin trong thế kỷ 13, và Tây Ban Nha công nhận Bourbons.

Hoa diên vỹ làm huy hiệu được truyền khắp nơi: trong số nhiều thành phố sử dụng nó như biểu tượng là những thành phố có tên phát âm ra từ "lily", thí dụ, Lille ở Pháp và Liljendahl ở Phần Lan.

Bắc Mỹ

Hoa diên vỹ vượt qua Đại Tây Dương cùng với người châu Âu đi Tân Thế giới, đặc biệt là với người định cư Pháp, và rồi nó được dùng cho cờ của Québec, Nova Scotia, Detroit và những nơi khác nữa. Vùng Acadiana và nhiều thành phố ở miền nam Louisiana, như New Orleans và Baton Rouge, cũng dùng hoa diên vỹ. Các nơi có tên từ một trong các vua Pháp Louis cũng dùng hoa diên vỹ: trong đó phải kể là Louisville, Kentucky và St. Louis, Missouri nơi mà biểu tượng hoa ba cánh cũng biểu thị cho sự nhập lại của ba con sông (Mississippi, Missouri và Illinois).